شکستگی ریشه دندان را جهت سهولت مطالعه در پیش آگهی و نحوه درمان می توان به اشکال متفاوتی تقسیم بندی کرد.
- در یک حالت می توان بر اساس اینکه دندان قبلا درمان ریشه شده یا نه موارد را تقسیم بندی کرد.
- شکستگی در دندان هایی که قبلا عصب کشی یا درمان ریشه نشده اند بسیار نادر است و عمدتا ناشی از صدمات تروماتیک و یا ترومای اکلوژن است
- شکستگی در دندان هایی که قبلا عصب کشی یا درمان ریشه شده اند ناشی از فشار های زیاد در حین در condensation ، مراحل آماده سازی پست ، Corrosion درپست و یا ترومای اکلوژن است.
- در حالت دیگر بر اساس نوع و مسیر خط شکستگی می توان به شکستگی افقی عمودی و مایل تقسیم بندی نمود.
شکستگی افقی ریشه ( Horizontal root fracture)
شکستگی های افقی دارای 4 زیر گروه هستند:
- بر اساس تعداد خطوط: منفرد یا متعدد
- بر اساس محل شکستگی : سرویکال میدل یا اپیکال
- بر اساس موقعیت قطعه کرونال: جابجا شده یا جابجا نشده
- بر اساس گستره خط شکستگی: کامل یا ناقص
به طور کلی شکستگی در ریشه دندان های دائمی شایع تر از دندان های شیری است. بیشتر شکستگی های ریشه در دندان های سانترال بالا رخ می دهد شایع ترین محل شکستگی های افقی یک سوم میانی ریشه است. معمولاً تکه های شکستگی کرونالی تر به سمت لینگوال جابه جا شده و کمی اکسترود می شوند . محل شکستگی ریشه ، میزان لقی تاج دندان را تعیین می نماید. هر چه شکستگی به اپکس نزدیک تر باشد میزان لقی قسمت کرونالی کمتر است . گاهی در دندان های قدامی پایین که شکستگی ریشه غیر معمول تراست شکستگی ریشه همراه با شکستگی استخوان آلوئول می باشد. شکستگی های افقی در ریشه دندان های قدامی پایین با تحلیل زیاد استخوان آلوئولارودر اثر از دست رفتن ساپورت کافی ریشه توسط استخوان و ناشی از نیرو های چرخشی اکلوزال اتفاق می افتد.
لازم به ذکر است که اگر شكستگى ریشه دندان به صورت افقى و در انتهاى ريشه دندان باشد، امكان باقى ماندن دندان بالاتر است. ولى اگر شكستگى نزديك لبه لثه و عمودى تر باشد، طوری که با سالکوس لثه ارتباط برقرار کرده باشد، امكان موفقيت طولانى مدت را كم ميكند.
حفظ و درمان دندان هایی که دچار شکستگی افقی ریشه شده اند به عوامل متعددی بستگی دارد: سن بیمار ، لقی قطعه کرونالی، محل خط شکستگی و میزان تکامل ریشه دندان.
شکستگی عمودی ریشه ( Vertical root fracture)
شکستگی های عمودی ریشه در 2 – 5 درصد از موارد شکستگی تاج ریشه اتفاق می افتد و به صورت یک خط کامل یا ناقص که در محور طولی ریشه به سمت اپکس طی مسیر می کند دیده می شود و دارای 2 زیر گروه است:
1- بر اساس جدایی قطعات شکسته : کامل یا ناقص
2- بر اساس موقعیت خط شکستگی نسبت به لبه استخوان : بالای استخوان یا داخل استخوان
شکستگی های عمودی ریشه مرتبط با دندان های عصب کشی شده و بخصوص در موارد شکستگی ناقص یکی از دشوارترین موارد برای تشخیص و درمان است . از آنجایی که شکستگی های عمودی ریشه غالبا دردندان های درمان ریشه شده ( عصب کشی شده ) رخ می دهد معمولاً با درگیری بافت های پریودنتال همراه هستند. این شکستگی ها معمولاً هم در دندان های قدامی و هم در مولر ها در جهت باکو لینگوال ایجاد می شوند و شکستگی های جهت مزیو دیستال شیوع کمتری دارند در دندان های ضعیف، دندان هایی که عصب کشی شده و یا دندان های با ترمیم وسیع تاج ،دیده می شوند. دندان های سالم همچنین می توانند با جویدن مواد غذایی سخت مانند یخ در معرض ترک قرار گیرند. به طور خاص، هنگامی که درمان کانال ریشه در حال انجام است، درد، صدای ترک خوردن یا خونریزی در کانال نیز ممکن است نشانه شکستگی عمودی ریشه باشد که در طول پروسه درمان اتفاق افتاده است.
اگرچه دندانی که دچارشکستگی ریشه عمودی می شود معمولاً کشیده می شود، تلاش های برای حفظ این دندان ها درمطالعات مختلف با میزان موفقیت متفاوتی انجام شده است.
تشخیص زودهنگام شکستگی ریشه و کشیدن دندان ، یکپارچگی استخوان آلوئول را برای قرار دادن ایمپلنت حفظ می کند و باعث می شود ایمپلنت با موفقیت بیشتری جایگذاری شود.