شکستگی ریشه دندان؛ ترمیم و درمان | رادیولوژی تخصصی دندان دکتر بوشهری

شکستگی ریشه دندان یکی از چالش بر انگیز ترین مباحث تشخیصی و درمانی در دندانپزشکی است که بسته به ابزار های نتشخیصی به کار گرفته شده و وضعیت دندان درگیر در قوس فکی و نوع تغذیه بیمار می تواند طرح درمان های متفاوتی داشته باشد. در مواردی که شکستگی یک وضعیت حاد و ناشی از ترومای مستقیم به دندان ها باشد یا زمانی که احتمال شکستگی در یک دندان قبلا ترمیم یا درمان ریشه شده اتفاق بیفتد چالش های تشخیصی و درمانی متفاوتی پیش روی دندانپزشک خواهد بود. لذا در این مقاله سعی کرده ایم مجموعه ای از اطلاعات مفید در این زمینه را جمع آوری نماییم تا به عنوان یک راهنمای کاربردی قابل استفاده باشد.

با استفاده از سامانه نوبت دهی غیر حضوری، می توانید به راحتی و از طریق کلیک بر روی دکمه زیر، در مرکز تصویری برداری دهان، فک و صورت دکتر بوشهری نوبت خود را دریافت نمایید.

پیگیری نوبت

جواب دهی

دریافت نوبت

شکستگی ریشه دندان را جهت سهولت مطالعه در پیش آگهی و نحوه درمان می توان به اشکال متفاوتی تقسیم بندی کرد.

در یک حالت می توان بر اساس اینکه دندان قبلا درمان ریشه شده یا نه موارد را تقسیم بندی کرد.
شکستگی در دندان هایی که قبلا عصب کشی یا درمان ریشه نشده اند بسیار نادر است و عمدتا ناشی از صدمات تروماتیک و یا ترومای اکلوژن است
شکستگی در دندان هایی که قبلا عصب کشی یا درمان ریشه شده اند ناشی از فشار های زیاد در حین در condensation ، مراحل آماده سازی پست ، Corrosion درپست و یا ترومای اکلوژن است.
در حالت دیگر بر اساس نوع و مسیر خط شکستگی می توان به شکستگی افقی عمودی و مایل تقسیم بندی نمود.

شکستگی افقی ریشه ( Horizontal root fracture)

شکستگی های افقی دارای 4 زیر گروه هستند:

بر اساس تعداد خطوط: منفرد یا متعدد
بر اساس محل شکستگی : سرویکال میدل یا اپیکال
بر اساس موقعیت قطعه کرونال: جابجا شده یا جابجا نشده
بر اساس گستره خط شکستگی: کامل یا ناقص

به طور کلی شکستگی در ریشه دندان های دائمی شایع تر از دندان های شیری است. بیشتر شکستگی های ریشه در دندان های سانترال بالا رخ می دهد شایع ترین محل شکستگی های افقی یک سوم میانی ریشه است. معمولاً تکه های شکستگی کرونالی تر به سمت لینگوال جابه جا شده و کمی اکسترود می شوند . محل شکستگی ریشه ، میزان لقی تاج دندان را تعیین می نماید. هر چه شکستگی به اپکس نزدیک تر باشد میزان لقی قسمت کرونالی کمتر است . گاهی در دندان های قدامی پایین که شکستگی ریشه غیر معمول تراست شکستگی ریشه همراه با شکستگی استخوان آلوئول می باشد. شکستگی های افقی در ریشه دندان های قدامی پایین با تحلیل زیاد استخوان آلوئولارودر اثر از دست رفتن ساپورت کافی ریشه توسط استخوان و ناشی از نیرو های چرخشی اکلوزال اتفاق می افتد.

لازم به ذکر است که اگر شكستگى ریشه دندان به صورت افقى و در انتهاى ريشه دندان باشد، امكان باقى ماندن دندان بالاتر است. ولى اگر شكستگى نزديك لبه لثه و عمودى تر باشد، طوری که با سالکوس لثه ارتباط برقرار کرده باشد، امكان موفقيت طولانى مدت را كم ميكند.

حفظ و درمان دندان هایی که دچار شکستگی افقی ریشه شده اند به عوامل متعددی بستگی دارد: سن بیمار ، لقی قطعه کرونالی، محل خط شکستگی و میزان تکامل ریشه دندان.

شکستگی عمودی ریشه ( Vertical root fracture)

شکستگی های عمودی ریشه در 2 – 5 درصد از موارد شکستگی تاج ریشه اتفاق می افتد و به صورت یک خط کامل یا ناقص که در محور طولی ریشه به سمت اپکس طی مسیر می کند دیده می شود و دارای 2 زیر گروه است:

1- بر اساس جدایی قطعات شکسته : کامل یا ناقص

2- بر اساس موقعیت خط شکستگی نسبت به لبه استخوان : بالای استخوان یا داخل استخوان

شکستگی های عمودی ریشه مرتبط با دندان های عصب کشی شده و بخصوص در موارد شکستگی ناقص یکی از دشوارترین موارد برای تشخیص و درمان است . از آنجایی که شکستگی های عمودی ریشه غالبا دردندان های درمان ریشه شده ( عصب کشی شده ) رخ می دهد معمولاً با درگیری بافت های پریودنتال همراه هستند. این شکستگی ‌ها معمولاً هم در دندان های قدامی و هم در مولر ها در جهت باکو لینگوال ایجاد می شوند و شکستگی های جهت مزیو دیستال شیوع کمتری دارند در دندان‌ های ضعیف، دندان‌ هایی که عصب کشی شده و یا دندان های با ترمیم وسیع تاج ،دیده می ‌شوند. دندان های سالم همچنین می توانند با جویدن مواد غذایی سخت مانند یخ در معرض ترک قرار گیرند. به طور خاص، هنگامی که درمان کانال ریشه در حال انجام است، درد، صدای ترک خوردن یا خونریزی در کانال نیز ممکن است نشانه شکستگی عمودی ریشه باشد که در طول پروسه درمان اتفاق افتاده است.

اگرچه دندانی که دچارشکستگی ریشه عمودی می شود معمولاً کشیده می ‌شود، تلاش‌ های برای حفظ این دندان ها درمطالعات مختلف با میزان موفقیت متفاوتی انجام شده است.

تشخیص زودهنگام شکستگی ریشه و کشیدن دندان ، یکپارچگی استخوان آلوئول را برای قرار دادن ایمپلنت حفظ می کند و باعث می شود ایمپلنت با موفقیت بیشتری جایگذاری شود.

علائم شکستگی ممکن است متفاوت و تشخیص آن مشکل باشد. با این حال، علائمی که نشان می دهد ممکن است شکستگی عمودی ریشه وجود داردعبارتند از:

درد خفیف هنگام گاز گرفتن
ظهور ترک در هنگام بررسی با نور یا رنگ آمیزی دندان با رنگ مخصوص
وجود مجرای سینوسی تخلیه کننده که به نظر می رسد جوش یا زخم است و اغلب نشانه وجود عفونت است.
وجود پاکت بین لثه و دندان، نزدیک به محل شکستگی، جایی که لثه از دندان جدا می شود.

تشخیص شکستگی ریشه دندان

تشخیص شکستگی ریشه بسیار مهم است زیرا به شدت طرح درمان برای دندان مورد نظر را تاثیر قرار می دهد. تشخیص شکستگی ریشه یک پروسه بالینی و رادیوگرافیک جامع و کامل را می طلبد.

معاینه رنگ ، لقی دندان ،بررسی حساسیت به دق ، تاباندن نور به دندان ،تست حیات پالپ ، رنگ آمیزی دندان ، تست جویدن ، جراحی اکتشافی و …. از بررسی های بالینی معمول هستند

جهت تست لقی دندان بایستی یک انگشت روی استخوان آلوئول قرار گیرد و قطعه کرونالی را حرکت داد.

علائمی مانند درد و حساسیت به ضربه یا علائمی مانند پاکت‌ های پریودنتال موضعی وفیستول‌ های کرونالی ممکن است نشان‌ دهنده شکستگی عمودی ریشه باشد.

رادیوگرافی های ساده و سه بعدی به منظور یافتن خط شکستگی، محل، تعداد و جهت خط یا خطوط شکستگی، احتمال وجود قطعات جدا شده دندان، علائم ثانویه شکستگی در بافت های پیرامون دندان، وجود فاصله بین ترمیم داخل کانال و دیواره باقیمانده دندان، زاویه دار بودن پست نسبت به مسیر کانال، تخریب استخوان نگهدارنده دندان، وضعیت لیگامان پریودنتال و …. بکار می روند و نقش بسیار مهمی در ارزیابی امکان درمان دارند.

توانایی یک فیلم رادیوگرافی در نشان دادن شکستگی ریشه به میزان جداشدگی قطعات شکسته و اینکه اشعه ایکس در امتداد خط شکستگی تابیده شود دارد. در صورت رؤیت شکستگی به صورت خطی رادیولوسنت واضح و محدود به حدود آناتومیک ریشه دیده می شود در حالیکه اگر اشعه مستقیماً از سطح شکستگی عبور ننماید، تصویر شکستگی به صورت سایه خاکستری نامشخص و غیرواضح دیده خواهد شد.

تشخیص رادیوگرافیک بیشتر شکستگی های جابه جا نشده ریشه دشوار است و نما های متعددی با زوایای مختلف مورد نیاز است در برخی موارد که خط شکستگی قابل رؤیت نیست تنها علامت دال بر وجود شکستگی می تواند یک افزایش لوکالیزه در عرض فضای پریودنتال مجاور محل شکستگی باشد.

در شکستگی های مایل، با مشاهده سایه خط شکستگی در هر دو سطح باکال، ولینگوال چنین به نظر می رسد که بیش از یک شکستگی (خرد شدگی) وجود دارد. شکستگی های طولی ریشه نسبتاً غیر شایع اند و بیشتر در دندان های ترمیم شده با پست که تروماتیزه شده اند دیده می شود.

معمولا پس از معاینات و رادیوگرافی های تشخیصی انجام شده، CBCT می تواند دقیق ترین روش برای تشخیص شکستگی ریشه و بررسی ضایعه احتمالی ایجاد شده در اثر آن باشد.

درمان شکستگی ریشه دندان

همانطور که پیشتر بیان شد درمان یک دندان واجد شکستگی ریشه به مجموعه ای از عوامل متعدد بستگی دارد و در طیفی از حفظ دندان و اسپلینت آن با بررسی های مکرر دوره ای بالینی و راد یوگرافیک تا کشیدن دندان می تواند متفاوت باشد.

بسیاری از دند ان هایی که به صورت محافظه کارانه درمان شده اند نهایتا کشیده می شوند اما به جهت حفظ کیفیت زندگی افراد تا حد امکان و با در نظر گرفتن مجموع شرایط و به شرط آنکه باقی ماندن دندان منجر به از دست رفتن استخوان و یا صدمه به ساختار های مجاور نشود سعی در حفظ دندان به شیوه علمی باخارج کردن قطعه شکسته، چسباندن قطعات شکسته با استفاده از سیانواکریلات، گلاس اینومرو کامپوزیت رزین ها بخصوص در دندان های قدامی و همچنین بستن شکستگی های عمودی ناقص با adhesive resin ها وکلسیم هیدوکساید بعد از درمان اندودنتیک، اکسترود کردن، خارج کردن قطعه اپیکالی شکسته با جراحی و ریپلنت کردن و … بسته به مورد شاید قابل انجام باشد.

فالواپ خیلی منظم پس از چنین درمان هایی به شدت توصیه می شود تا چنانچه عوارضی ایجاد شود در کوتاهترین زمان ممکن قابل رسیدگی باشد.